Prusy. Powstanie i upadek 1600-1947

Christopher Clark – Prusy 1600 – 1947. Powstanie i upadek.

Po przeczytaniu Prus nie jestem pewien czy Bellona trzyma poziom wysoki czy nie. Z jednej strony są w moich rękach książki, które po prostu się czyta i sobie są. Z drugiej, dostaję faktycznie dobre zarówno wydawniczo jak i merytorycznie pozycje. Nie wiem tylko których jest więcej. Prusy raczej wpisują się do tej drugiej kategorii.

Christopher Clark jest australijskim historykiem, absolwentem uniwersytetu w Sydney, a obecnie wykłada historię na Cambridge. Jego zainteresowania badawcze, to przede wszystkim współczesna historia Niemiec. Jest autorem biografii kaizera Wilhelma II. Prusy, jak tytuł wskazuje, to książka poświęcona Prusom (cóż za niespodzianka) rozumianym jako dawne tereny należące do państwa krzyżackiego, jak i Brandenburgii, która z czasem zmieniła nazwę właśnie na Prusy. Rozumem dlaczego została wybrana, jako końcowa, data 1947. Ale nie znalazłem do końca wyjaśnienia daty początkowej. W sumie to chyba nie takie istotne, skoro i tak, żeby dobrze omówić pewne zagadnienia, cofamy się jeszcze dalej w przeszłość. I uprzedzę od razu, bo to może być ważne. Jest to opracowanie naukowe, a nie popularno-naukowe. Nie czyta się łatwo, ale za to jest naprawdę mnóstwo informacji. I nie jest to wyłącznie historia polityczna Prus. Mieszają się w tej książce kwestie polityczne, religijne, społeczne, socjologiczne i jeszcze kilka innych. Dostajemy całkiem spory objętościowo przekrój przez kilkaset lat historii państwa, które zmieniało się wraz ze zmieniającymi się epokami, które zmieniało swoje granice i skład etniczny, co nie pozostawało bez wpływu na władzę i sposób zarządzania. Ale lektura niełatwa.

Przede wszystkim muszę powiedzieć, że cieszę się, że ta książka wpadła w moje ręce. Nie dlatego, że jestem jakimś prusakofilem czy germanofilem. Po prostu pamiętam ze szkoły, że Prusy przedstawiano jako naszego wielkiego wroga, państwo, które narodziło się i rosło w siłę, by w końcu zająć ogromną część Polski i stłumić całkowicie polskość. Wszystkie wydarzenia z naszej wspólnej historii przedstawiane były z perspektywy polskiej, czyli strony pokrzywdzonej. Cieszę się, bo w końcu dostałem spojrzenie z drugiej strony, co prawda pisze to Australijczyk, ale na niemieckich dokumentach. Po lekturze można dojść do wniosku, że Prusy, to po prostu państwo jak każde inne. Ma swoje wzloty i upadki, wykorzystuje błędy i potknięcia sąsiadów, ale samo nie jest wolne od słabości. Aspirowały do wielkości, ale, co w pewnym momencie jest w tekście wyraźnie zaznaczone, nie należały do grona najsilniejszych państw kontynentu i daleko im było do nich nawet w okresie, który w mojej szkole przedstawiano jako czas największej militarnej siły Prus, czyli w czasach Fryderyka Wielkiego. W porównaniu z Rzecząpospolitą faktycznie pruska armia była silna i duża. Ale wtedy chyba każda armia była większa i silniejsza od naszej. Akcenty w książce rozłożono w taki sposób, żeby omówić najważniejsze wydarzenia (najważniejsze z perspektywy pruskiej) od XVII wieku. I zajmują te opisy proporcjonalną ilość miejsca i czasu. Innymi słowy, wojna trzydziestoletnia, wojny śląskie i wojna siedmioletnia, utworzenie cesarstwa i zjednoczenie Niemiec, katastrofa pierwszo wojenna, czy okres napoleoński zajmują są opisane dłużej niż poszczególne rozbiory Polski, Kulturkampf czy lata hitlerowskiej dyktatury. Nie każdemu może się takie rozłożenie akcentów podobać, bo przecież najważniejszym wydarzeniem w dziejach Prus jest zniszczenie i pogrzebanie Polski i Polaków i wydanie na świat Hitlera (co kogo obchodzą fakty?). Mogę trochę ponarzekać, że tak mało jest o powstaniu wielkopolskim, ale czy to faktycznie w tamtym momencie było najważniejsze z pruskiej perspektywy? Można dyskutować. Żeby nie było, że Prusy, to sam miód, trzeba dodać trochę dziegciu. Na okładce jest napisane, że Prusy utraciły kontrolę nad potworem, którego stworzyły, czyli nad hitleryzmem. Bardzo chętnie bym dowiedział się więcej na ten temat i jak ten proces przebiegał, ale analiza problemu jest zdecydowanie niewystarczająca i raczej słabo zaakcentowana. Zapewne chcąc to dokładnie przeanalizować należało by napisać osobną książkę o podobnej objętości. W kilku miejscach autor sporo mówi o tzw pruskości, ale nie do końca jest dla mnie uchwytne co przez to rozumie. Nie jestem pewien, czy to dobrze, że tego typu nieuchwytne i trudno definiowalne kwestie są właściwie zasygnalizowane i porzucone. Nie wiem czy nie lepiej ich w ogóle w takiej sytuacji nie poruszać. To już niech sobie każdy z czytelników rozstrzygnie we własnym sumieniu.

Myślę, że mogę tę książkę z czystym sercem polecić tym wszystkim, którzy zwyczajnie w swoich badaniach relacji dwustronnych szukają spojrzenia z tej drugiej strony. Nawet jeśli nie znajdą wszystkich odpowiedzi na zadawane pytania, to Clark może ich nakierować we właściwą stronę.

Christopher Clark – Prusy 1600 – 1947. Powstanie i upadek.

Po przeczytaniu Prus nie jestem pewien czy Bellona trzyma poziom wysoki czy nie. Z jednej strony są w moich rękach książki, które po prostu się czyta i sobie są. Z drugiej, dostaję faktycznie dobre zarówno wydawniczo jak i merytorycznie pozycje. Nie wiem tylko których jest więcej. Prusy raczej wpisują się do tej...

Bardzo ciekawa i pelna zaskakujacych informacji.

Bardzo ciekawa i pelna zaskakujacych informacji.

super książka

super książka